Οντογενετική συνάρτηση (ή συνάρτηση ενίσχυσης)
|
ontogenetic contingency (ή contingency of reinforcement)
|
Όρος του Skinnerγια μια από τις δύο βασικές τάξεις γεγονότων που είναι υπεύθυνα για τη συντελεστική συμπεριφορά ενός ατομικού οργανισμού. Αυτές είναι η διαμόρφωση δράσεων από τις διαφορικές συνέπειές τους κατά τη διάρκεια της ζωής του (οι οντογενετικές συναρτήσεις) και η διαφοροποίηση των γενετικών χαρακτηριστικών του από τη διαφορική αναπαραγωγική επιτυχία των προγόνων του (οι φυλογενετικέςσυναρτήσεις)
|
Ουδέτερο ερέθισμα (Ε°)
|
neutral stimulus (NS)
|
Σε σχέση με την προκαλούμενη συμπεριφορά, οποιοδήποτε ερέθισμα το οποίο δεν προκαλεί μια συγκεκριμένη αντίδραση (δηλαδή τα ερεθίσματα είναι «ουδέτερα» σε σχέση με μια συγκεκριμένη λειτουργία — μπορεί όμως να είναι προκλητικά γιακάποια άλλη αντίδραση). Σε σχέση με τη συντελεστική συμπεριφορά, οποιοδήποτε ερέθισμα το οποίο δεν διαθέτει μια συγκεκριμένη ενισχυτική, διακριτική, καθοδηγητικά διακριτική ή παρωθητική λειτουργία. Και πάλι το ερέθισμα διαπιστώνεται ότι είναι ουδέτερο σε σχέση με μια συγκεκριμένη λειτουργία — δενείναι απόλυτα χωρίς επίδραση στησυμπεριφορά του ατόμου, αλλιώς δεν θα μπορούσε να αποκτήσει ποτέ κάποια προκλητική, ενισχυτική, διακριτική ή παρωθητική λειτουργία.
|
Ουσιαστικοποίηση
|
essentialism
|
Τρόπος εξήγησης της προέλευσης φυσικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένης και της συμπεριφοράς. Οι κατηγορίες φαινομένων (π.χ. ο αθλητισμός, το άγχος κ.λπ.) αντανακλούν κάποιες καθολικές, σταθερές ιδιότητες, οι οποίες θεωρείται ότι προϋπάρχουν και καθορίζουν το κάθε παράδειγμα της κατηγορίας (π.χ. ο ποδοσφαιριστής κάνει ένα καλό σουτ επειδή είναικαλός αθλητής,ο φοιτητής τραυλίζει επειδή είναι αγχωμένος κ.ο.κ.).
|
Πάλη για την εξουσία
|
power struggle
|
Μορφή κοινωνικά διασυνδεδεμένης συντελεστικής αλυσίδαςχωρίς λειτουργικήένωση,στην οποία, για τη συμπεριφορά δύο ή περισσότερων ανθρώπων, η παροχή αρνητικών ενισχυτών στον άλλο (ήη αφαίρεση θετικών αρνητικών από τον άλλο) ενισχύεται περιστασιακά από τον τερματισμό αρνητικών ενισχυτών πουπροέρχονται από τον άλλο. Πρόκειται δηλαδή για μια αλληλεπίδραση στην οποία διαμορφώνονται μαζί τα ρεπερτόρια χρήσης της τιμωρίαςκαι των δύο (ήπερισσότερων) συμμετεχόντων.
|
Παραλλαγή συμπεριφοράς
|
behavioral variant
|
Μορφή της ουντελεοτικής συμπεριφοράς η οποία επάγεται από την ενίοχυοη ή την εξάλειψη της ενίοχυοης άλλων μορφών.
|
Παρασυμπαθητική διέγερση
|
parasympathetic arousal
|
Σύνθετη ανεξάρτητη ή εξαρτημένη αντίδραοη προερχόμενη από τη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού τομέα του αυτόνομου νευρικού συστήματος, που αφορά τη μείωση του καρδιακού ρυθμού, της αναπνοής και της πίεσης του αίματος το οποίο συγκεντρώνεται στους λείους μυς και στους αδένες, διευκολύνοντας την πρόκληση πεπτικών αντιδράσεων και άλλων καταβολικών ενεργειών, αλλά μειώνει την ετοιμότητα του σώματος για ζωηρές δράσεις όπως το τρέξιμο ή η αντεπίθεση(πρβλ.με ουμπαθητική διέγεροη).
|
Παρατηρητική δράση
|
observing response
|
Κάθε δράση η οποία επιφέρει ή εντοπίζει ένα ερέθισμα και ενισχύεται από αυτό το γεγονός, επειδή στο παρελθόν το ερέθισμα αυτό αποτέλεσε το πλαίσιο διαφορικής θετικής ή αρνητικής ενίσχυσης (Ε°) άλλων δράσεων.
|
Παρατηρητική μέθοδος
|
observational method
|
Επιστημονική παρατήρηση της τάξης μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταβλητώ νστην οποία υπάρχει ένας ολοκληρωμένος ορισμός των διαστάσεών τους και μια ποσοτική αξιολόγηση των επιπέδων τους, καθώς και της μεταξύ τους σχέσης. Στην ψυχολογία, οι παρατηρήσεις μπορεί να γίνονται μεταξύ δύο χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς(π.χ. απογοήτευσης και θυμού) ή μεταξύ χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς και περιβαλλοντικών συνθηκών (π.χ. απογοήτευσης και αποδοκιμασίας),σε καμιά όμως περίπτωση δεν προσφέρουν απόδειξη για την ύπαρξη αιτιωδών σχέοεων μεταξύ μεταβλητών, επειδή η παρατηρητικήμέθοδος δεν διαθέτει τρόπο απόρριψης των πιθανών επιδράσεων άλλων γνωστών ή άγνωστων παραγόντων, που μπορεί να είναι πραγματικά υπεύθυνες για τη συστηματική σχέση των μεταβλητών που παρατηρήθηκε.
|
Παρουσίαση του Επ κατά την απουσία του Ε° ή/και παρουσίαση του Ε° κατά την απουσία του Επ
|
inhibitory conditioning
|
Περιβαλλοντικές συνθήκες που καθυστερούν ή αποκλείουν τη δημιουργία ενό ςεξαρτημένου αντανακλαστικού ή περιορίζουν την ισχύ του . Η δημιουργία ενός εξαρτημένου αντανακλαστικού δεν βασίζεται μόνο στη συσχέτιση του Ε° και του ΕΠγια τη συγκεκριμένη αντίδραση, αλλά και στον περιορισμό της ξεχωριστής παρουσίασης αυτών των ερεθισμάτων.
|
Παροχή ενισχυτικών γεγονότων ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά
|
non-contingent reinforcement
|
βλ.πρόγραμμα ενίσχυσης ρολογιού.
|
Παρωθητική διαδικασία
|
motivational operation ή drive operation
|
Γενικός όρος για οποιαδήποτε περιβαλλοντική συνθήκη η οποία αυξάνει ή μειώνει προσωρινά τη θετικά ενισχυτική ή την αρνητικά ενισχυτική αποτελεσματικότητα ερεθισμάτων.
|
Παρωθητική διεργασία
|
motivational process
|
Ο καθορισμός της ενισχυτικής δύναμης ερεθισμάτων ονομασία για το σύνολο οποιασδήποτε παρωθητικής διαδικασίας ,μαζί με την προσωρινή αύξηση ή μείωση στη θετικά ενισχυτική ή στην αρνητικά ενισχυτική αποτελεσματικότητα ερεθισμάτων που καθορίζεται από αυτήν.
|
Παυλοβιανή διαδικασία απόκτησης αντανακλαστικών
|
pavlovian conditioning
|
Εναλλακτικός όρος για τη συσχέτιση ουδέτερων και προκλητικώ νερεθισμάτων.
|
Παύση κατόπιν ενίσχυσης
|
post-reinforcement pause
|
Φαινόμενο τηςσυντελεστικής συμπεριφοράς, είναι η περίοδος διακοπής στην εκδήλωση δράσεων που εμφανίζεται ύστερα από την παραγωγή (ή την απλή παρουσίαση) ενός θετικά ενισχυτικού ερεθίσματος ή ύστερα από τον τερματισμό ενός αρνητικά ενισχυτικού ερεθίσματος. Είναι σχετικά μεγάλη στα αμετάβλητα προγράμματα ενίσχυσης (ΑΑ, ΑΧΔ και ΑΡ) και καθορίζεται από τη λειτουργία των συνθηκών κατόπιν ενίσχυσης ως διακριτικών ερεθισμάτων (EDκαι ΕΔ) για τη παραγωγή του επόμενου ενισχυτικού ερεθίσματος.
|
Πείραμα
|
experiment
|
Επιστημονικήμελέτη στην οποία υπάρχει τρόπος απομόνωσης των αιτιωδών σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών. Ειδικά στην ψυχολογία,πραγματοποιείται μέσα από το συστηματικό χειρισμό συνθηκών και τη καταγραφήτης συμπεριφοράς των υποκειμένων.
|
Πειραματική ανάλυση της συμπεριφοράς
|
experimental analysis of behavior
|
Νατουραλιστική επιστήμη της συμπεριφοράς που προέκυψε από τη φιλοσοφία της επιστήμης του θεμελιώδους συμπεριφορισμού.Χαρακτηρίζεται από τη χρονικά εκτεταμένη πειραματική ανάλυση της σχέσης μεταξύ της συμπεριφοράς ατομικών οργανισμών και των συνθηκών της. Για να αυξηθεί η δυνατότητα γενίκευσης των αρχών που προκύπτουν από τις πειραματικές αναλύσεις, οι συμπεριφορές που μελετώνται είναι συνήθως αντιπροσωπευτικέςδράσεις(π.χ.ραμφίσματαπλήκτρου, πίεση μοχλού) με σχετικά απλούς οργανισμούς (π.χ.περιστέρια,αρουραίους), αλλά και με ανθρώπους (ιδιαίτερα σε μελέτες χαρακτηριστικών συμπεριφοράς τα οποία δεν εμφανίζονται σε άλλα βιολογικά είδη, όπως η σχέση μεταβατικότητας ερεθισμάτων).
|
Πειραματικό σχέδιο ΑΒΑ (σχέδιο ανατροπής)
|
ABA design (ή reversal design)
|
Στη μέθοδο εκτεταμένης ατομικής ανάλυσης, η πιο δυνατή δοκιμασία της αξιοπιστίας των πειραματικών ευρημάτων. Μετά από τη βασική φάση Α και τη φάση χειρισμού Β, η αρχική συνθήκη (Α') ανατρέπεται παρέχοντας δύο δοκιμασίες της χωροχρονικήςτάξης μεταξύ επιπέδων της ανεξάρτητηςκαι της εξαρτημένης μεταβλητής.
|
Πειραματικό σχέδιο ABAB
|
ΑΒΑΒ design
|
Εκτεταμένη παραλλαγή του πειραματικού σχεδίου ανατροπής ΑΒΑ, η οποία, πέρα από την ανατροπή στη βασική φάση(Α'), προσθέτει και μια ανατροπή στη φάση χειρισμού (Β'). Πέρα από την πρόσθετη απόδειξη της αξιοπιστίας της επίδρασης της ανεξάρτητης μεταβλητής την οποία παρέχει σε σχέση με το σχέδιο ΑΒΑ, το σχέδιο ΑΒΑΒ προτιμάται σε περιπτώσεις στις οποίες η επίδραση αυτή είναι επιθυμητή (π.χ. στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ή της ψυχοθεραπείας), επειδή το πείραμα δεν τελειώνει με τη συμπεριφορά στο αρχικό, μη επιθυμητό (φάση Α) επίπεδο της.
|
Πειραματικό σχέδιο πολλαπλού βασικού επιπέδου
|
multiple baseline design
|
Στην εκτεταμένη ατομική ανάλυοη, πειραματικό σχέδιο που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της αξιοπιοτίας της επίδρασης της ανεξάρτητης μεταβλητής όταν οι αλλαγές στη συμπεριφο- ρά που εμφανίστηκαν στη φάοη χειριομού Β δεν θα μπορούσαν να ανατραπούν σε μια φάοη ανατροπής Α', συνήθως επειδή μια καινούργια μορφή δράσης ενισχύεται και εκτός πλαισίου του πειράματος. Στο πειραματικό σχέδιο πολλαπλού βασικού επιπέδου με διασταύρωση υποκειμένων [multiple baseline design across subjects], το κάθε υποκείμενο έχει μια βαοική φάοη διαφορετικής διάρκειας, ώστε να υπάρχει μια ποικιλία χρονικών σχέσεων μεταξύ του χειρισμού της ανεξάρτητης μεταβλητής και της αλλαγής στο επίπεδο της εξαρτημένης μεταβλητής. Εάν η αλλαγή της συμπεριφοράς ακολουθεί σταθερά το χειρισμό της ανεξάρτητης μεταβλητής παρά τις διαφορές στη διάρκεια της βασικής φάσης, θεωρείται ότι παρέχει απόδειξη της ανεξάρτητης (από εξωγενείς μεταβλητές) επίδρασής του στη συμπεριφορά των υποκειμένων. Στο πειραματικό σχέδιο πολλαπλού βασικού επιπέδου με διασταύρωση συμπεριφορών [multiple baseline design across behaviors] δύο ή περισσότερες μορφές δράοης του ίδιου ατόμου καταγράφονται ταυτόχρονα (υπάρχουν δηλαδή δύο ταυτό- χρονες βασικές φάσεις Α), και όταν οι ουχνότητες εκδήλωοης και των δύο συμπεριφορών είναι σταθερές, οι πειραματικές συνθήκες αλ- λάζουν μόνο σε σχέση με μία από αυτές. Αργότερα, δηλαδή σε μια διαφορετική χρονική στιγμή, αλλάζουν οι πειραματικές συνθήκες σε σχέση με την άλλη μορφή δράσης. Εάν η ανεξάρτητη μεταβλητή έχει μια παρόμοια επίδραση και στις δύο συμπεριφορές, παρά τη διαφορά στη χρονική στιγμή των δύο χειρισμών, θεωρείται ότι παρέχει απόδειξη ότι η ανεξάρτητη μεταβλητή (και όχι κάποια εξωγενής μεταβλητή) καθόριζε τις παρατηρήσιμες αλλαγές στη συμπεριφορά.
|
Πειραματικός θάλαμος («θάλαμος του Skinner»)
|
experimental chamber ή operant conditioning chamber ("Skinner box")
|
Κλειστό, ελεγχόμενο περιβάλλον, απομονωμένο από τις επιδράσεις εξωγενών μεταβλητών για τη διευκόλυνση της διερεύνησης γενικεύσιμων αρχών της μακροπρόθεσμης σχέσης μεταξύ της πιθανότητας εκδήλωοης αντιπροοωπευτικών δράοεων και των πρότερων και επακόλουθων ερεθιομάτων τους, συνήθως με υποκείμενα σχετικά απλών βιολογικών ειδών. Περιλαμβάνει έναν τρόπο ακριβούς παρουσίασης διακριτικών/εξαρτημένα ενιοχυτικών ερεθιομάτων, ένα τουλάχιστον χειριστήριο [operandum ή manipulandum] που καταγράφει τ η ν εκδήλωση δράσεων μιας ουντελεοτικής τάξης και έναν τουλάχιστον μηχανισμό για το χειρισμό των ανεξάρτητα (θετικά ή αρνητικά) ενισχυτικών ουνεπειών αυτών των δράσεων. Ο όρος Skinner box χρησιμο- ποιείται κυρίως από όσους είναι αντίθετοι στην προσέγγισή μας, υπονοώντας την υποτιθέμενη απλοϊκή αντιμετώπιση του συμπεριφοριστή απέναντι στην πολύπλοκη φύση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
|